ครบสามสิบสอง | ว. มีอวัยวะครบบริบูรณ์ ตามคติทางพระพุทธศาสนา. |
แปดเหลี่ยมแปดคม, แปดเหลี่ยมสิบสองคม | ว. มีเล่ห์เหลี่ยมมาก. |
เพลงออกสิบสองภาษา | ดู ออกสิบสองภาษา. |
สิบสองพระกำนัล | น. นางพระกำนัลที่มีหน้าที่รับใช้พระมหากษัตริย์ มี ๑๒ ตำแหน่ง ได้แก่ กำนัลรับพระหัตถ์ กำนัลพระขันหมาก กำนัลน้ำเสวย กำนัลพัชนี กำนัลพระสำอาง กำนัลพระมาลา กำนัลพระบังคน กำนัลพระไสยาสน์ กำนัลทิพยรส กำนัลพระโภชน์ กำนัลพระโอษฐ์ และกำนัลทาพระองค์. |
ออกสิบสองภาษา | ดู ออกภาษา. |
กลองชาตรี | น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง มี ๒ หน้า รูปร่างลักษณะคล้ายกลองทัดแต่เล็กกว่ามาก ตีด้วยไม้ ๒ อัน เช่นเดียวกับกลองทัด แต่วิธีการตี ลักษณะของไม้ตี และเสียงจะแตกต่างจากกลองทัด ใช้ร่วมในวงปี่พาทย์ในการแสดงละครชาตรีที่เรียกว่า ปี่พาทย์ชาตรี ใช้ในการบรรเลงเพลงชุดออกภาษาหรือสิบสองภาษา และใช้ประกอบการบรรเลงในเพลงทำนองตะลุง กลองชาตรีมักใช้บรรเลงคู่กับโทน เรียกว่า โทนชาตรี มีชื่อเรียกตามเสียงอีกอย่างหนึ่งว่า กลองตุ๊ก. |
เกะ | ว. สั้น เช่น ควายเขาเกะแค่หู (สิบสองเดือน). |
ขลัง | (ขฺลัง) น. สิ่งศักดิ์สิทธิ์ เช่น ในนั้นปูอิฐวางขลัง (สิบสองเดือน). |
แคว้น | เดิมหมายถึงประเทศ เช่น แคว้นมคธ แคว้นโกศล ในปัจจุบันหมายถึงเขตปกครองที่เป็นส่วนย่อยของประเทศ ใหญ่กว่าจังหวัด, รัฐ, เช่น แคว้นสิบสองจุไทย. |
ฉันวุติ | (ฉันนะวุดติ) ว. เก้าสิบหก เช่น เป็นที่หมายฉันวุติโรค (สิบสองเดือน). |
ชมรม ๑ | น. โรงที่พักพระยายืนชิงช้าในพิธีโล้ชิงช้า เช่น นำพระยาไปที่ชมรม โรงชมรมนั้นทำเปนปรำไม้ไผ่ ดาดผ้าขาวเปนเพดาน มีม่านสามด้าน กลางชมรมตั้งราวไม้ไผ่หุ้มผ้าขาวสำหรับนั่งราวหนึ่ง สำหรับพิงราวหนึ่ง (สิบสองเดือน), โรงที่พักชั่วคราวของกลุ่มบุคคล, โชมโรม ก็ว่า. |
ช่างกระไร | คำกล่าวติเตียน ตัดพ้อ หรือผิดหวัง เช่น เมียเจ้ารูปทองสิบสองหนัก ยศศักดิ์ปึ่งชาจะหาไหน พี่น้องพร้อมพรั่งช่างกระไร แต่จะยกมือไหว้ก็ไม่มี (สังข์ทอง), คำกล่าวแสดงความตื่นเต้น เช่น น้องเอ๋ยรูปร่างช่างกระไร นางในกรุงศรีไม่มีเทียม (ขุนช้างขุนแผน). |
เดือนจันทรคติ | (-จันทฺระคะติ) น. เดือนที่กำหนดโดยถือเอาดวงจันทร์เดินรอบโลกเป็นเกณฑ์ โดยนับจากวันขึ้น ๑ ค่ำไปถึงวันเดือนดับถัดไป มีระยะเวลาประมาณ ๒๙ วัน ๑๒ ชั่วโมง ๔๔ นาที เรียกชื่อตามลำดับจากเดือนอ้าย เดือนยี่ เดือนสาม เรื่อยไปจนถึงเดือนสิบสอง. |
ตำนาน | เรียกพระปริตรบทหนึ่ง ๆ ว่า ตำนาน ในคำว่า เจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน. |
เตียบ | น. ภาชนะใส่ของกิน ลักษณะคล้ายพานปากคลุ่ม มีฝาครอบทรงกรวย ทั้งตัวภาชนะและฝาย่อมุมไม้สิบสอง. |
ทวดึงส์, ทวัตดึงส์ | (ทะวะดึง, ทะวัดดึง) ว. สามสิบสอง. |
ทวาทศะ | (ทะวาทะสะ) ว. สิบสอง. |
ทุ้ง ๑ | น. ฝักบัวที่ย้อยลงมา เช่น เปิดนํ้าลงตามทุ้งสหัสธารา (สิบสองเดือน). |
ปริตร ๑ | พระพุทธมนต์ในเจ็ดตำนานที่เรียกว่า สัตปริตร และสิบสองตำนานที่เรียกว่า ทวาทศปริตร, ตำนานหนึ่ง เรียกว่า ปริตรหนึ่ง. |
ปึ่งชา | ว. ทำทีเฉยแสดงอาการคล้ายกับโกรธ, วางท่าเฉยเมยอย่างไว้ยศ, เช่น เมียเจ้ารูปทองสิบสองหนัก ยศศักดิ์ปึ่งชาหาน้อยไม่ (สังข์ทอง), ปึ่ง ก็ว่า. |
ผู้ไทย | น. ชนชาติไทยสาขาหนึ่งแถวสิบสองจุไทย. |
แผด ๒ | (ผะแด) น. บท (ใช้ในกลอน) เช่น จบสิบสองกำนัน ครูไม้หนึ่ง ๑๔ แผด (กาพย์ขับไม้). |
พัดดึงส์ | ว. สามสิบสอง. |
พัตติงสะ | ว. สามสิบสอง. |
ไม้ ๑ | เรียกลักษณะของสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมไทยที่ย่อตรงมุมของฐาน แท่น เสา หรือเครื่องยอด เป็นมุมเล็ก ๆ มุมละ ๓ มุม รวม ๔ มุมใหญ่ ได้ ๑๒ มุมเล็ก ว่า ย่อไม้สิบสอง หรือ ย่อมุมไม้สิบสอง แม้ย่อมากกว่ามุมละ ๓ ก็ยังเรียกว่า ย่อไม้สิบสอง หรือ ย่อมุมไม้สิบสอง. |
ละเม็ด | น. ชนชาวเขาจำพวกข่า อยู่ทางแคว้นสิบสองจุไทย. |
ลื้อ ๑ | น. ไทยพวกหนึ่งอยู่ในแคว้นสิบสองปันนา. |
วรรณคดี | น. วรรณกรรมที่ได้รับยกย่องว่าแต่งดีมีคุณค่าเชิงวรรณศิลป์ถึงขนาด เช่น พระราชพิธีสิบสองเดือน มัทนะพาธา สามก๊ก เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน. |
แว่นฟ้า | เรียกพานย่อมุมไม้สิบสอง ๒ ลูก ลูกล่างใหญ่ เตี้ย ลูกบนเล็กทรงสูง ทำด้วยทองคำจำหลักลายประดับอัญมณี ที่ประดับมุกหรือกระจกก็มี มีทวยเป็นรูปนาครับ ๔ มุม ของลูกบน สำหรับใช้ตามวัดเขียนลายปิดทองรดน้ำ ว่า พานแว่นฟ้า. |
สาวพรหมจารี | น. สาวที่ยังไม่มีสามี, หญิงที่ยังไม่มีระดู, เช่น ตามที่ถือกันว่า ผู้ซึ่งสำหรับกวนข้าวทิพย์นั้นต้องเป็นสาวพรหมจารี คือที่ยังไม่มีสามีนั้นประการหนึ่ง อีกนัยหนึ่งคือหญิงซึ่งยังไม่มีระดูกล่าวว่าเป็นพรหมจารีแท้… (สิบสองเดือน) |
ออกภาษา | น. เพลงที่บรรเลงขับร้องทำนองออกสำเนียงภาษาต่างชาติ เช่น ออกภาษาแขก จีน ญวน ซึ่งนิยมใช้บรรเลงต่อท้ายเพลง ๓ ชั้นหรือเพลงเถา, ถ้าบรรเลงครบ ๑๒ ภาษา เรียกว่า ออกสิบสองภาษา. |
โคลงสิบสองพยางค์ | [khlōng sip-søng phayāng] (n, exp) FR: alexandrin [ m ] |
นางสิบสอง | [Nāng Sip-søng] (n, exp) EN: Nang Sibsong ; Nang Sib Song |
พระเจ้าหลุยส์ที่สิบสอง | [phrajāo Lui thī sip-søng] (n, prop) EN: King Louis XII FR: roi Louis XII [ m ] ; Louis XII |
สิบสอง | [sip-søng] (num) EN: twelve ; 12 FR: douze ; 12 |
สิบสองนักษัตร | [sip-søng naksat] (n, exp) EN: 12-year-cycle |
สิบสองราศี | [sip-søng rāsī] (n, exp) EN: twelve signs of the zodiac FR: les douze signes du zodiaque [ mpl ] |
๑๒ (สิบสอง) | [sip-søng] (num) EN: 12 (twelve) FR: 12 (douze) |
๒๒ (ยี่สิบสอง) | [yīsip-søng] (num) EN: 22 (twenty-two) FR: 22 (vingt-deux) |
๓๒ (สามสิบสอง) | [sāmsip-søng] (num) EN: 32 (thirty-two) FR: 32 (trente-deux) |
๔๒ (สี่สิบสอง) | [sīsip-søng] (num) EN: 42 (forty-two) FR: 42 (quarante-deux) |
๕๒ (ห้าสิบสอง) | [hāsip-søng] (num) EN: 52 (fifty-two) FR: 52 (cinquante-deux) |
๖๒ (หกสิบสอง) | [hoksip-søng] (num) EN: 62 (sixty-two) FR: 62 (soixante-deux) |
๗๒ (เจ็ดสิบสอง) | [jetsip-søng] (num) EN: 72 (seventy-two) FR: 72 (soixante-douze) |
๘๒ (แปดสิบสอง) | [paētsip-søng] (num) EN: 82 (eighty-two) FR: 82 (quatre-vingt-deux) |
๙๒ (เก้าสิบสอง) | [kaosip-søng] (num) EN: 92 (ninety-two) FR: 92 (quatre-vingt-douze) |