| ไม้ ๒ | น. ชื่อเครื่องหมายกำกับตัวอักษร เพื่อบอกระดับเสียง เช่น ๋ เรียกว่า ไม้จัตวา, เพื่อบอกชนิดสระ เช่น ไ เรียกว่า ไม้มลาย, เพื่อให้อ่านซํ้า คือ ๆ เรียกว่า ไม้ยมก, หรือเพื่อไม่ให้ออกเสียงอ่าน คือเรียกว่า ไม้ทัณฑฆาต. |
| กระแตไต่ไม้ ๒ | น. ชื่อเฟินอิงอาศัยชนิด Drynaria quercifolia (L.) J. Sm. ในวงศ์ Polypodiaceae ขึ้นเกาะตามต้นไม้ใหญ่ในป่าที่ชุ่มชื้น เหง้ามีขนเป็นปุยสีนํ้าตาลแก่คล้ายกระแต ใบมี ๒ ชนิด คือ ใบสร้างอับสปอร์ ยาวประมาณ ๑ เมตร เว้าเป็นแฉกลึกเกือบถึงเส้นกลางใบ และมีอับสปอร์เป็นจุด ๆ สีนํ้าตาลเข้มใต้ใบ ใบไม่สร้างอับสปอร์ ขนาดประมาณฝ่ามือ ขอบจักหยาบ ๆ สีนํ้าตาล แข็งติดอยู่กับเหง้าจนผุ ไม่หล่นเหมือนใบสร้างอับสปอร์ ทำหน้าที่กักปุ๋ย, กระปรอกว่าว ใบหูช้าง สไบนาง สะโมง หรือ หัวว่าว ก็เรียก. |
| เข้าไม้ ๒ | ก. เอาศพใส่หีบหรือโลง เช่น อาบน้ำศพแล้วทาขมิ้น ผ้าขาวหุ้มสิ้นตราสังมั่น เข้าไม้ไว้ในเรือนใหญ่นั้น ค่ำสวดทุกวันหลายคืนมา (ขุนช้างขุนแผน). |
| ดอกไม้ ๒ | ดู นวลจันทร์ ๒. |
| ตัวไม้ ๒ | น. ตัวพิมพ์ขนาดใหญ่ ใช้พาดหัวหนังสือพิมพ์. |
| น้ำดอกไม้ ๒ | น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมแป้งมัน ละลายกับนํ้าเชื่อมใส่ถ้วยตะไลนึ่ง เมื่อสุกหน้าจะบุ๋ม, ขนมชักหน้า ก็เรียก. |
| น้ำดอกไม้ ๒ | ดูใน น้ำ. |
| ใบไม้ ๒ | ดู สลิด ๒. |
| ลูกไม้ ๒ | น. สิ่งที่ทำด้วยด้ายโดยใช้เข็มควักเป็นต้นควักหรือถักให้เป็นลวดลายต่าง ๆ. |
| หาไม่ ๒, หา…ไม่ | ว. ใช้ในความปฏิเสธ นิยมใช้คร่อมกับคำนามหรือคำกริยา เช่น หาใช่คนไม่ = ไม่ใช่คน หาพบไม่ = ไม่พบ. |
| กระปรอกว่าว | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| กลองชาตรี | น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง มี ๒ หน้า รูปร่างลักษณะคล้ายกลองทัดแต่เล็กกว่ามาก ตีด้วยไม้ ๒ อัน เช่นเดียวกับกลองทัด แต่วิธีการตี ลักษณะของไม้ตี และเสียงจะแตกต่างจากกลองทัด ใช้ร่วมในวงปี่พาทย์ในการแสดงละครชาตรีที่เรียกว่า ปี่พาทย์ชาตรี ใช้ในการบรรเลงเพลงชุดออกภาษาหรือสิบสองภาษา และใช้ประกอบการบรรเลงในเพลงทำนองตะลุง กลองชาตรีมักใช้บรรเลงคู่กับโทน เรียกว่า โทนชาตรี มีชื่อเรียกตามเสียงอีกอย่างหนึ่งว่า กลองตุ๊ก. |
| กำลังช้างเผือก | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดย่อยของชนิด Hiptage bengalensis (L.) Kurz ในวงศ์ Malpighiaceae ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ใบเดี่ยว ค่อนข้างกลมมน ขอบหยักตื้น ๆ ออกตรงข้ามกัน ดอกสีขาวอมชมพู ชนิดย่อยแรก H. bengalensis (L.) Kurz subsp. bengalensisเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง, โนรา ก็เรียก, และชนิดย่อยที่ ๒ H. bengalensis (L.) Kurz subsp. candicans (Hook. f.) Sirirugsa เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก, พญาช้างเผือก ก็เรียก. |
| ขนอบ ๒ | (ขะหฺนอบ) น. ไม้ ๒ อันประกับเป็นขอบหรือกรอบของสิ่งของเพื่อให้แน่น เช่น ไม้ขนอบใบลาน. |
| ขาทราย | น. ไม้ ๒ อันผูกหรือร้อยปลายให้อ้าออกเป็นง่ามสำหรับรับหรือคํ้าของ. |
| ขาหมา | น. ไม้ ๒ อันที่ทำเป็นขาไขว้กัน ใช้วางบนหลังช้าง สำหรับนั่ง บรรทุกของ หรือลากไม้. |
| เข้าเดือย | ก. นำไม้ ๒ อัน โดยอันหนึ่งทำให้เป็นเดือย อีกอันหนึ่งเจาะรูให้พอเหมาะกัน มาประกบให้ประสานกันพอดี. |
| เข้ามุม | ก. นำไม้ ๒ ชิ้นมาประกอบเป็นมุม โดยตกแต่งอันหนึ่งให้เป็นเดือยรูปสามเหลี่ยม ๒ เดือย ส่วนอีกอันหนึ่งเจาะให้เป็นช่องรูปสามเหลี่ยม ๒ ช่อง มีขนาดพอที่จะสวมกันได้สนิท. |
| คีบ | ก. เอาปลายสิ่งที่เป็นง่ามเช่นคีมหรือปลายไม้ ๒ อันจับสิ่งอื่นให้อยู่. |
| ตะกอ ๑ | น. ส่วนของเครื่องทอผ้า ประกอบด้วยก้านไม้ ๒ อัน ซึ่งมีด้ายร้อยระหว่างก้านไม้ สำหรับแยกเส้นด้ายยืนดึงให้ขึ้นลงเพื่อให้ขัดกับเส้นด้ายพุ่ง. |
| ทวน ๑ | ไม้ ๒ อันที่ตั้งขึ้นข้างหัวและท้ายเรือต่อ สำหรับติดกระดานต่อขึ้นไป |
| ทอง ๒ | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในสกุล Butea วงศ์ Leguminosae ชนิด B. monosperma (Lam.) Taub. เป็นไม้ต้น ดอกสีแสด, ทองธรรมชาติ ก็เรียก, พายัพเรียก ทองกวาว, อีสานเรียก จาน |
| น้อง | ลักษณนามใช้นับอายุไม้จำพวกไม้ไผ่ เช่น ไม้น้องเดียว คือ ไม้ที่มีอายุ ๒ ปี ไม้ ๒ น้อง คือ ไม้ที่มีอายุ ๓ ปี. |
| เป็ดผี ๑ | น. ชื่อตั๊กแตนหนวดยาวหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Tettigoniidae ทำเสียงดังหวีดหวิวในเวลากลางคืนโดยใช้ปีกเสียดสีกัน มีทั้งชนิดที่มีปีกยาวคลุมลำตัว ลักษณะปีกเหมือนใบไม้ เมื่อเกาะเหมือนเอาใบไม้ ๒ ใบมาประกบกัน เช่น ชนิด Holochlora siamensis Karny และชนิดปีกสั้น เช่น ชนิด Eleandrus titan Karny. |
| ไม้ล้มลุก ๑ | น. ไม้ ๒ ขาสำหรับกว้านของหนักขึ้นไปไว้บนที่สูง เช่น เอาไม้ล้มลุกกว้านพระบรมโกศขึ้นบนเกริน. |
| โยทะกา ๒ | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในวงศ์ Leguminosae ปลายใบเว้าลึกเป็น ๒ แฉก คือ ชนิด Bauhiniamonandra Kurz เป็นไม้ต้น ดอกสีขาวนวล มีลายสีชมพู ออกเป็นช่อสั้น ๆ และชนิด B. tomentosa L. เป็นไม้พุ่ม ดอกสีเหลือง ห้อยลง, ชงโคดอกเหลือง ก็เรียก. |
| ลิ้นกระบือ ๓ | น. ชื่อกล้วยไม้ ๒ ชนิดในวงศ์ Orchidaceae คือ ชนิด Phalaenopsis violacea Teijsm. et Binnend. ดอกเล็ก สีม่วง และชนิด Hygrochilus parishii (Veitch et Rchb.f.) Pfitz. ดอกโต สีเหลืองประม่วงแดงหรือสีม่วงแดง, เอื้องนางรุ้ง ก็เรียก. |
| ลูกแอก | น. ไม้ ๒ อันที่สอดทะลุแอกลงไป ใช้กำกับ ๒ ข้างคอวัวหรือควาย. |
| สไบนาง | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| สะโมง | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| ไสน้ำแข็ง | ก. ดันก้อนน้ำแข็งไปบนเครื่องไสที่เป็นม้าไม้ ๒ ขาเตี้ย ๆ ตรงกลางมีใบกบฝังจากข้างล่าง ให้คมอยู่ข้างบน เพื่อย่อยน้ำแข็งให้เป็นฝอย, เรียกน้ำแข็งที่มีลักษณะเช่นนั้นว่า น้ำแข็งไส. |
| หนอนตายหยาก | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในสกุล Stemona วงศ์ Stemonaceae คือ ชนิด S. collinsiae Craib เป็นไม้เถาล้มลุก, กะเพียดช้าง หรือ ปงช้าง ก็เรียก |
| หัวว่าว | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| อัน | คำบอกลักษณะสิ่งของซึ่งโดยปรกติมีลักษณะแบนยาวหรือเป็นชิ้นเป็นแผ่นเป็นต้น, ลักษณนามเรียกสิ่งที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น ไม้อันหนึ่ง ไม้ ๒ อัน |
| กระแตไต่ไม้ ๒ | น. ชื่อเฟินอิงอาศัยชนิด Drynaria quercifolia (L.) J. Sm. ในวงศ์ Polypodiaceae ขึ้นเกาะตามต้นไม้ใหญ่ในป่าที่ชุ่มชื้น เหง้ามีขนเป็นปุยสีนํ้าตาลแก่คล้ายกระแต ใบมี ๒ ชนิด คือ ใบสร้างอับสปอร์ ยาวประมาณ ๑ เมตร เว้าเป็นแฉกลึกเกือบถึงเส้นกลางใบ และมีอับสปอร์เป็นจุด ๆ สีนํ้าตาลเข้มใต้ใบ ใบไม่สร้างอับสปอร์ ขนาดประมาณฝ่ามือ ขอบจักหยาบ ๆ สีนํ้าตาล แข็งติดอยู่กับเหง้าจนผุ ไม่หล่นเหมือนใบสร้างอับสปอร์ ทำหน้าที่กักปุ๋ย, กระปรอกว่าว ใบหูช้าง สไบนาง สะโมง หรือ หัวว่าว ก็เรียก. |
| เข้าไม้ ๒ | ก. เอาศพใส่หีบหรือโลง เช่น อาบน้ำศพแล้วทาขมิ้น ผ้าขาวหุ้มสิ้นตราสังมั่น เข้าไม้ไว้ในเรือนใหญ่นั้น ค่ำสวดทุกวันหลายคืนมา (ขุนช้างขุนแผน). |
| ดอกไม้ ๒ | ดู นวลจันทร์ ๒. |
| ตัวไม้ ๒ | น. ตัวพิมพ์ขนาดใหญ่ ใช้พาดหัวหนังสือพิมพ์. |
| น้ำดอกไม้ ๒ | น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมแป้งมัน ละลายกับนํ้าเชื่อมใส่ถ้วยตะไลนึ่ง เมื่อสุกหน้าจะบุ๋ม, ขนมชักหน้า ก็เรียก. |
| น้ำดอกไม้ ๒ | ดูใน น้ำ. |
| ใบไม้ ๒ | ดู สลิด ๒. |
| ไม้ ๒ | น. ชื่อเครื่องหมายกำกับตัวอักษร เพื่อบอกระดับเสียง เช่น ๋ เรียกว่า ไม้จัตวา, เพื่อบอกชนิดสระ เช่น ไ เรียกว่า ไม้มลาย, เพื่อให้อ่านซํ้า คือ ๆ เรียกว่า ไม้ยมก, หรือเพื่อไม่ให้ออกเสียงอ่าน คือเรียกว่า ไม้ทัณฑฆาต. |
| ลูกไม้ ๒ | น. สิ่งที่ทำด้วยด้ายโดยใช้เข็มควักเป็นต้นควักหรือถักให้เป็นลวดลายต่าง ๆ. |
| หาไม่ ๒, หา…ไม่ | ว. ใช้ในความปฏิเสธ นิยมใช้คร่อมกับคำนามหรือคำกริยา เช่น หาใช่คนไม่ = ไม่ใช่คน หาพบไม่ = ไม่พบ. |
| กระปรอกว่าว | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| กลองชาตรี | น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง มี ๒ หน้า รูปร่างลักษณะคล้ายกลองทัดแต่เล็กกว่ามาก ตีด้วยไม้ ๒ อัน เช่นเดียวกับกลองทัด แต่วิธีการตี ลักษณะของไม้ตี และเสียงจะแตกต่างจากกลองทัด ใช้ร่วมในวงปี่พาทย์ในการแสดงละครชาตรีที่เรียกว่า ปี่พาทย์ชาตรี ใช้ในการบรรเลงเพลงชุดออกภาษาหรือสิบสองภาษา และใช้ประกอบการบรรเลงในเพลงทำนองตะลุง กลองชาตรีมักใช้บรรเลงคู่กับโทน เรียกว่า โทนชาตรี มีชื่อเรียกตามเสียงอีกอย่างหนึ่งว่า กลองตุ๊ก. |
| กำลังช้างเผือก | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดย่อยของชนิด Hiptage bengalensis (L.) Kurz ในวงศ์ Malpighiaceae ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ใบเดี่ยว ค่อนข้างกลมมน ขอบหยักตื้น ๆ ออกตรงข้ามกัน ดอกสีขาวอมชมพู ชนิดย่อยแรก H. bengalensis (L.) Kurz subsp. bengalensisเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง, โนรา ก็เรียก, และชนิดย่อยที่ ๒ H. bengalensis (L.) Kurz subsp. candicans (Hook. f.) Sirirugsa เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก, พญาช้างเผือก ก็เรียก. |
| ขนอบ ๒ | (ขะหฺนอบ) น. ไม้ ๒ อันประกับเป็นขอบหรือกรอบของสิ่งของเพื่อให้แน่น เช่น ไม้ขนอบใบลาน. |
| ขาทราย | น. ไม้ ๒ อันผูกหรือร้อยปลายให้อ้าออกเป็นง่ามสำหรับรับหรือคํ้าของ. |
| ขาหมา | น. ไม้ ๒ อันที่ทำเป็นขาไขว้กัน ใช้วางบนหลังช้าง สำหรับนั่ง บรรทุกของ หรือลากไม้. |
| เข้าเดือย | ก. นำไม้ ๒ อัน โดยอันหนึ่งทำให้เป็นเดือย อีกอันหนึ่งเจาะรูให้พอเหมาะกัน มาประกบให้ประสานกันพอดี. |
| เข้ามุม | ก. นำไม้ ๒ ชิ้นมาประกอบเป็นมุม โดยตกแต่งอันหนึ่งให้เป็นเดือยรูปสามเหลี่ยม ๒ เดือย ส่วนอีกอันหนึ่งเจาะให้เป็นช่องรูปสามเหลี่ยม ๒ ช่อง มีขนาดพอที่จะสวมกันได้สนิท. |
| คีบ | ก. เอาปลายสิ่งที่เป็นง่ามเช่นคีมหรือปลายไม้ ๒ อันจับสิ่งอื่นให้อยู่. |
| ตะกอ ๑ | น. ส่วนของเครื่องทอผ้า ประกอบด้วยก้านไม้ ๒ อัน ซึ่งมีด้ายร้อยระหว่างก้านไม้ สำหรับแยกเส้นด้ายยืนดึงให้ขึ้นลงเพื่อให้ขัดกับเส้นด้ายพุ่ง. |
| ทวน ๑ | ไม้ ๒ อันที่ตั้งขึ้นข้างหัวและท้ายเรือต่อ สำหรับติดกระดานต่อขึ้นไป |
| ทอง ๒ | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในสกุล Butea วงศ์ Leguminosae ชนิด B. monosperma (Lam.) Taub. เป็นไม้ต้น ดอกสีแสด, ทองธรรมชาติ ก็เรียก, พายัพเรียก ทองกวาว, อีสานเรียก จาน |
| น้อง | ลักษณนามใช้นับอายุไม้จำพวกไม้ไผ่ เช่น ไม้น้องเดียว คือ ไม้ที่มีอายุ ๒ ปี ไม้ ๒ น้อง คือ ไม้ที่มีอายุ ๓ ปี. |
| เป็ดผี ๑ | น. ชื่อตั๊กแตนหนวดยาวหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Tettigoniidae ทำเสียงดังหวีดหวิวในเวลากลางคืนโดยใช้ปีกเสียดสีกัน มีทั้งชนิดที่มีปีกยาวคลุมลำตัว ลักษณะปีกเหมือนใบไม้ เมื่อเกาะเหมือนเอาใบไม้ ๒ ใบมาประกบกัน เช่น ชนิด Holochlora siamensis Karny และชนิดปีกสั้น เช่น ชนิด Eleandrus titan Karny. |
| ไม้ล้มลุก ๑ | น. ไม้ ๒ ขาสำหรับกว้านของหนักขึ้นไปไว้บนที่สูง เช่น เอาไม้ล้มลุกกว้านพระบรมโกศขึ้นบนเกริน. |
| โยทะกา ๒ | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในวงศ์ Leguminosae ปลายใบเว้าลึกเป็น ๒ แฉก คือ ชนิด Bauhiniamonandra Kurz เป็นไม้ต้น ดอกสีขาวนวล มีลายสีชมพู ออกเป็นช่อสั้น ๆ และชนิด B. tomentosa L. เป็นไม้พุ่ม ดอกสีเหลือง ห้อยลง, ชงโคดอกเหลือง ก็เรียก. |
| ลิ้นกระบือ ๓ | น. ชื่อกล้วยไม้ ๒ ชนิดในวงศ์ Orchidaceae คือ ชนิด Phalaenopsis violacea Teijsm. et Binnend. ดอกเล็ก สีม่วง และชนิด Hygrochilus parishii (Veitch et Rchb.f.) Pfitz. ดอกโต สีเหลืองประม่วงแดงหรือสีม่วงแดง, เอื้องนางรุ้ง ก็เรียก. |
| ลูกแอก | น. ไม้ ๒ อันที่สอดทะลุแอกลงไป ใช้กำกับ ๒ ข้างคอวัวหรือควาย. |
| สไบนาง | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| สะโมง | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| ไสน้ำแข็ง | ก. ดันก้อนน้ำแข็งไปบนเครื่องไสที่เป็นม้าไม้ ๒ ขาเตี้ย ๆ ตรงกลางมีใบกบฝังจากข้างล่าง ให้คมอยู่ข้างบน เพื่อย่อยน้ำแข็งให้เป็นฝอย, เรียกน้ำแข็งที่มีลักษณะเช่นนั้นว่า น้ำแข็งไส. |
| หนอนตายหยาก | น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในสกุล Stemona วงศ์ Stemonaceae คือ ชนิด S. collinsiae Craib เป็นไม้เถาล้มลุก, กะเพียดช้าง หรือ ปงช้าง ก็เรียก |
| หัวว่าว | ดู กระแตไต่ไม้ ๒. |
| อัน | คำบอกลักษณะสิ่งของซึ่งโดยปรกติมีลักษณะแบนยาวหรือเป็นชิ้นเป็นแผ่นเป็นต้น, ลักษณนามเรียกสิ่งที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น ไม้อันหนึ่ง ไม้ ๒ อัน |