| รูปฌาน | (รูบปะชาน) น. ฌานมีรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ ขั้น คือ ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน. |
| อรูปฌาน | (อะรูบปะชาน) น. ฌานมีอรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ คือ ๑. อากา-สานัญจายตนะ (กำหนดที่ว่างหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๒. วิญญาณัญจายตนะ (กำหนดวิญญาณหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๓. อากิญจัญญายตนะ (กำหนดภาวะที่ไม่มีอะไร ๆ เป็นอารมณ์) ๔. เนวสัญญานาสัญญายตนะ (ภาวะมีสัญญาก็ไม่ใช่ ไม่มีสัญญาก็ไม่ใช่). |
| ฌาน | (ชาน) น. ภาวะที่จิตสงบแน่วแน่เนื่องมาจากการเพ่งอารมณ์ หรือการเพ่งอารมณ์จนจิตแน่วแน่เป็นสมาธิ แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ รูปฌาน กับ อรูปฌาน. |
| รูปภพ | (รูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภูมิ ก็ว่า. |
| รูปภูมิ | (รูบปะพูม) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภพ ก็ว่า. |
| รูปาพจร, รูปาวจร | น. พรหมที่มีรูปที่ยังท่องเที่ยวอยู่ในรูปภพ ได้แก่พรหมที่ได้บรรลุรูปฌาน. (ดู รูปพรหม ประกอบ). |
| สมาบัติ | (สะมาบัด) น. ภาวะที่จิตสงบประณีต, คุณวิเศษที่เกิดจากการที่จิตเพ่งอารมณ์จนแน่วแน่, การบรรลุคุณวิเศษชั้นสูงด้วยอำนาจของการเข้าสมาธิ, มีหลายอย่าง เช่น ฌานสมาบัติ ผลสมาบัติ, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ ฌาน เป็น ฌานสมาบัติ มี ๘ ได้แก่ รูปฌาน ๔ อรูปฌาน ๔. |
| อรูปภพ | (อะรูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้อรูปฌาน ๔, อรูปภูมิ ก็ว่า. |
| อรูปาพจร, อรูปาวจร | น. พรหมที่ไม่มีรูปเป็นพรหมที่ได้บรรจุอรูปฌาน. (ดู อรูปพรหม ประกอบ). |
| รูปฌาน | (รูบปะชาน) น. ฌานมีรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ ขั้น คือ ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน. |
| อรูปฌาน | (อะรูบปะชาน) น. ฌานมีอรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ คือ ๑. อากา-สานัญจายตนะ (กำหนดที่ว่างหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๒. วิญญาณัญจายตนะ (กำหนดวิญญาณหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๓. อากิญจัญญายตนะ (กำหนดภาวะที่ไม่มีอะไร ๆ เป็นอารมณ์) ๔. เนวสัญญานาสัญญายตนะ (ภาวะมีสัญญาก็ไม่ใช่ ไม่มีสัญญาก็ไม่ใช่). |
| ฌาน | (ชาน) น. ภาวะที่จิตสงบแน่วแน่เนื่องมาจากการเพ่งอารมณ์ หรือการเพ่งอารมณ์จนจิตแน่วแน่เป็นสมาธิ แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ รูปฌาน กับ อรูปฌาน. |
| รูปภพ | (รูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภูมิ ก็ว่า. |
| รูปภูมิ | (รูบปะพูม) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภพ ก็ว่า. |
| รูปาพจร, รูปาวจร | น. พรหมที่มีรูปที่ยังท่องเที่ยวอยู่ในรูปภพ ได้แก่พรหมที่ได้บรรลุรูปฌาน. (ดู รูปพรหม ประกอบ). |
| สมาบัติ | (สะมาบัด) น. ภาวะที่จิตสงบประณีต, คุณวิเศษที่เกิดจากการที่จิตเพ่งอารมณ์จนแน่วแน่, การบรรลุคุณวิเศษชั้นสูงด้วยอำนาจของการเข้าสมาธิ, มีหลายอย่าง เช่น ฌานสมาบัติ ผลสมาบัติ, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ ฌาน เป็น ฌานสมาบัติ มี ๘ ได้แก่ รูปฌาน ๔ อรูปฌาน ๔. |
| อรูปภพ | (อะรูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้อรูปฌาน ๔, อรูปภูมิ ก็ว่า. |
| อรูปาพจร, อรูปาวจร | น. พรหมที่ไม่มีรูปเป็นพรหมที่ได้บรรจุอรูปฌาน. (ดู อรูปพรหม ประกอบ). |